Cesare
De Bello Gallico
Libro IV - Paragrafo
XX
Cesare decide di andare in Britannia
Exigua parte aestatis reliqua
Caesar, etsi in his locis, quod
omnis Gallia ad septentriones vergit, maturae sunt hiemes,
tamen in Britanniam proficisci contendit, quod omnibus fere Gallicis bellis hostibus nostris inde subministrata
auxilia intellegebat, et si tempus anni ad bellum gerendum deficeret, tamen magno sibi usui fore
arbitrabatur, si modo insulam
adiisset, genus hominum perspexisset, loca, portus, aditus cognovisset; quae omnia fere Gallis erant incognita. Neque enim temere praeter mercatores illo adit quisquam,
neque his ipsis quicquam praeter oram maritimam
atque eas regiones quae sunt
contra Galliam notum est. Itaque vocatis ad se undique mercatoribus, neque quanta esset insulae magnitudo neque quae aut quantae nationes incolerent, neque quem usum belli haberent aut quibus institutis uterentur, neque qui essent ad maiorem navium multitudinem idonei portus
reperire poterat.
Nell'esigua parte d'estate che restava,
sebbene in questi luoghi, come tutta la Gallia
settentrionale, gli inverni siano precoci, Cesare si affrettò a partire
verso la Britannia, visto che sapeva degli aiuti
inviati da là ai nostri nemici durante quasi tutte le guerre Galliche e
visto che, se fosse mancato il tempo per fare una guerra, riteneva tuttavia che
gli sarebbe stato molto utile il solo recarsi sull'isola, in quanto avrebbe
osservato il tipo di uomini, avrebbe conosciuto le regioni, i porti e i luoghi
d'accesso; quasi tutte queste cose erano sconosciute per i Galli. E' molto
difficile infatti che qualcuno tranne i mercanti si spinga fino a là, né
agli stessi è nota alcuna cosa ad eccezione del litorale e di quelle
regioni che si trovano di fronte alla Gallia. E
così, chiamati a sé dei mercanti da ogni luogo, egli non riusciva a
sapere né quanto era l'estensione dell'isola, né quale o quante popolazioni
l'abitavano, né quale uso facevano della guerra o quali regole utilizzavano, né
quali erano i porti idonei ad un gran numero di navi.